«aiuntados en el campo
de Estibaus segun que lo havemos de uso de costumbre de nos juntar...» (Altza, 1390)

Santa Bárbara y Roteta (F. Iranzo)

Antxon Alfaro

Centauro eta Gazte-Leku gazte elkarteen historia txikiak Santa Barbara eta Erroteta auzune altzatarren garapenari estuki lotuta daude, baita Jesusen Lagundiko ordena erlijioso katolikoari, jesuitak bezala ezagutzen direnei ere.

1951. urtean, Santa Barbara auzunea eraikitzeko proiektuarekin, Altzako eremu horren hirigintza-garapenari ekin zitzaion. [1] Sustatzailea José Gurruchaga izan zen eta proiektuaren diseinua Pablo Zabalo arkitektoari enkargatu zion. Eraiki zen lehena A blokea izan zen. U forma zuen, eta XIX. mendean jada existitzen zen eraikuntza-eredu bat errepikatzen zuen, corrala etxeak, langileei zuzendutakoak. [2] Lehen familiak, horietako asko Extremadurako edo Gaztelako migratzaileak, 50eko hamarkadaren erdialdean hasi ziren etxebizitza berrietan bizitzen.   (gehiago…)  »  

Iñigo Landa, Patxi Lazcano

Barberotegi, edo Barbotegi, udal jabetzako etxe txiki bat da, San Martzial elizaren iparraldeko hormaren ondoan dagoena. Izenak berak dioen bezala, XIX. mendearen erdialdean eraiki zuten barbero/zirujau/medikuaren etxebizitza izateko; 1861ekoa da etxearen lehen aipamen dokumentatua. Horren harira, Altzan kontzejuak kontratatutako zirujau baten jarduera profesionalari buruz dugun berririk zaharrena bilatzeko, berrogei bat urte jo behar dugu atzera, orain dela berrehun urte pasatxo.   (gehiago…)  »  

Iñigo Landa, Patxi Lazcano

Herrerako Arrobitxulo parkea dagoen tokian harrobi bat egon zen bere garaian, ikusgarri dauden harriek eta izenak berak gogoratzen duten bezala. Harrobiaren jatorria ezagutzeko, XIX. mendeko erdialdera jo behar dugu. Ordura arte, txoko horretan Garro baserri ondotik Txingurrira jaisten zen erreka bat zegoen, eta, Norteko trenbidea eraikitzeko proiektua egin zutenean, erreka horren ibarra aukeratu zuten, hain justu, Mirakruz eta Garroren arteko gaina alde batetik bestera gurutzatzeko. Trenbidea eraikitzeko desjabetzak eta obrak 1859 eta 1869 urte bitartean egin zituzten.

Arrobitxulo 1970. urte aldera (Arg.: Paisajes Españoles)

  (gehiago…)  »  

Ubako Erreformatorioaren mendeurrenaren harira, Ion Urrestarazuk Bartzelonan argitaratutako La Hormiga de Oro aldizkari katoliko eta karlistan 1922ko urriaren 14ko alean aurkitu duen erreformatorioaren argazkia pasa digu. Eraikinak duen itxura berritua data horien aurreko beste argazki honetan agertzen denarekin aldera dezakegu, Erreformatorioaren aurrekarietara hurbiltzen gaituena.   (gehiago…)  »  

Iñigo Landa, Patxi Lazcano

Mendiola baserria izen bereko mendiaren goialdean dago, toki pribilegiatuan; garai batean oso ezaguna zen merendero eta sagardotegi gisa. Bere jatorria 1814an dago, Juan Bauptista de Zozaya merkatari donostiarrak Donostiako Udalari Ulia mendian, Pareta Berrico Zavala izeneko parajean, landugabeko 45 golde-lur erosi zizkionean. Leku horretan, Zozayak Guruceta izeneko baserri berria eraikiko du bere kontura. Ondoren, baserri berriaren jabetzak handituko ditu, Altzako bizilagun batzuei beste 5 golde-lur gehiago erosiz.   (gehiago…)  »  

Ion Urrestarazu Parada

El 1 de octubre de 1922, en un San Sebastián sumido en un ambiente festivo, sucedía de manera relativamente discreta, sin pompa ni fausto, la inauguración del Reformatorio de menores de Uba.

De izq. a dcha.: Aldecoa, el Rey , el gobernador civil, Pavía y Echevarría Torres. Guerequiz/LVG.

  (gehiago…)  »  

Iñigo Landa, Juan Carlos Echeveste

Juanatxone Molinaoko baserri xume bat da, eta XVI. mendearen amaieratik dugu haren berri. Bere historiak berezitasun bat du: bi mendez baino gehiagoz, eta 1653an jabeak, Juan de Layda Villaviciosa Inkisizioaren komisarioak egindako testamentu-xedapen baten bidez, baserriak sortutako errentak Donibaneko dontzeila umezurtz pobreak ezkonsariekin hornitzera bideratu ziren.

Gizarte tradizionalean, emakumeek etorkizunera begira izan zitzaketen bizi-proiektuak ezkontzara edo erlijio-bizitzara mugatzen ziren. Horretarako, neskaren familiak ezkonsari bat emateko moduan egon behar zuen, gero senarraren edo komentuaren esku uzteko. [1] Dotea biltzea, noski, ez zegoen neska guztien eskura, eta ezkontzeko geratzen zitzaien bideetako bat ongintzako erakunde batera jotzea zen, hau da, “dontzeila pobre umezurtzak egokitzeko” obra pia batera, erruki ekintza batera, alegia.

Altzan praktika horren bi adibide baino ez ditugu ezagutzen, bata Maria Manuela Ibarbururena [2] eta bestea Juanatxone baserriarena.   (gehiago…)  »  

(Arg.: Polentinos kondea)

Madril-Irun trenbidearen trazadura 1864an inauguratu zen, eta altzatar terminoa alderik alde zeharkatzen du, lurraldea bitan zatitzen duen lubaki bat irekiz.

Linearen ustiapena Compañía de los Caminos de Hierro del Norte de España enpresak egin zuen. Trenbidea eraikitzeko 35 partzela desjabetu ziren 1859. eta 1862. urteen artean, eta beste sei 1863tik 1869ra bitartean aurrekoen eremua zabaltzeko. Patxi Lazcano Sorzabal aspalditik dabil Gipuzkoako Protokoloen Artxibo Historikoan Altzako baserriei buruz jasotako dokumentuak bilatzen eta transkribatzen, eta horien artean daude trenbidea eraikitzeko egin ziren desjabetzeen eskriturak. Altzako Tokiko Bilduman kontsulta daitezke transkripzioak zein dokumentuak.

(1900 urte inguruan)

  (gehiago…)  »  

Iñigo Landa

Manuel de Arriaga Portugalgo Errepublikako lehen presidentea izan zen 1911 eta 1915 artean. 1840an jaio zen Horta-ko (Azoreak, Portugal) familia aristokratiko batean, eta 1917an hil zen Santos-o-Velhon (Lisboa), presidente kargua utzi eta gutxira.

Familiaren zuhaitz genealogikoak Altzako Arriaga oinetxearen eta, zehazki, 1625ean jaiotako Salvador de Arriagaren ondorengo zuzena egiten dio. Salvador de Arriaga Baionara joan zen bizitzera, eta han Maria de Iribarrenekin ezkondu zen. Senar-emazte horiengandik Juan de Arriaga jaio zen 1652an, eta Faial uhartera (Azores, Portugal) joan zen kontsul frantziar gisa. Han Catarina de Brum da Silveirarekin ezkondu zen, uharteko lehen kolono flandestarren (Brujas) ondorengo familia baten alaba.   (gehiago…)  »  

Edificio nº 13 de Los Boscos (1967)

Antxon Alfaro

Los Boscos auzunearen hastapenetan eta sorreran egin dugun ibilbidearekin amaitzeko, auzo berriaren inguruan lehen urteetan sortu zen kultur eta kirol arloari erreparatuko diogu.

Los Boscos auzunearen diseinuan elementu bereizgarri bat, inguruan eraiki ziren gainerako auzuneekin alderatuta, proiektuan komunitate berrirako zenbait zerbitzu jasotzea izan zen. Eskola edo dendez gain, eraikin batean ere erabili zen guztia, 13. zenbakia, bai dotazio erlijiosoetarako, garaiko giroarekin bat etorriz, bai kulturarako eta aisialdirako ere. Beheko solairuan eliza zegoen, lehen solairuan gizarte-lokala, bigarren solairuan zinema, gainean kaputxinoen etxea eta azken solairuan gimnasio bat. Horri esker, gune horiek elementu garrantzitsuak izan ziren gizarte-, kultura- edo kirol-dinamizazioan, bai Los Boscoseko biztanleentzat, bai ingurukoentzat.

  (gehiago…)  »